Ken je dat? Je gaat voor het eerst ergens naar toe. Je komt de ruimte binnen en checkt af: Waar wil ik zitten of staan, welke mensen voelen ok, welke mensen voelen ongemakkelijk, welke plek lijkt me gunstig, welke plek wil ik liever niet hebben? Dit gebeurt in de meeste gevallen totaal onbewust. Hier is ons autonome zenuwstelsel aan het werk, dat de taak heeft veiligheid en onveiligheid in onszelf en in onze omgeving te signaleren.

Zelf zouden we misschien in een nieuwe situatie zeggen, dat we ons wat ongemakkelijk voelen, of dat we wat op onze hoede zijn. Onveiligheid klinkt misschien wat overdreven in onze oren, maar ons lichaam en brein maken geen onderscheid tussen  onveilig en onprettig. En ook niet tussen veilig en prettig. Een veilig gevoel gaat in ons lichaam namelijk gepaard met prettige stofjes zoals endorfine of dopamine. En een onveilig gevoel produceert in ons lichaam stoffen die onaangenaam voelen zoals cortisol en adrenaline.

Daarom is het zo belangrijk om bij de eerste kennismaking een glimlach te krijgen en welkom geheten te worden. Het zet ons autonome zenuwstelsel namelijk op veilig. En daarom lijden we zo onder een onvriendelijke of onverschillige ontmoeting: het zet ons autonome zenuwstelsel meteen op onveilig.

• Je kunt kennis over het autonome zenuwstelsel bewust gebruiken om jezelf op veilig te zetten.
• Als jij je veilig voelt geeft dat positief af op de ander en je omgeving. En dat draagt weer bij aan je eigen veiligheid.
• Maar ook in je eentje kun je jezelf op veilig zetten. Dat doe je via mindfulness

Daarvoor heb je wel enige kennis nodig over onze ‘veiligheidswaakhond’, het autonome zenuwstelsel. Het bestaat uit een ingenieuze samenwerking van verschillende levende systemen. Het vormt de basis voor onze instinctieve intelligentie:

Ons autonome zenuwstelsel bestaat uit drie verschillende zenuwgroepen die zich in de loop van de evolutie ontwikkeld hebben om voor ons overleven en daarmee voor onze veiligheid te zorgen. Alle drie hebben ze de taak om gevaar te scannen en naar veiligheid te zoeken. En iedere zenuwgroep doet het op een eigen en specifieke manier. Deze drie systemen functioneren buiten onze wil om. Ze vertalen zich in fysiologische reacties, die volledig automatisch werken. Ze overkomen ons in reactie op signalen uit onze omgeving en in reactie op signalen uit onze binnenwereld. Ze komen vele malen per dag voor in onze interactie met mensen en door prikkels in onze omgeving.

• In het plaatje hiernaast zie je de blauw getekende zenuwbanen. Dit is het evolutionair jongste systeem, met de naam ‘het sociale zenuwstelsel’. Het omvat het gezicht, nek, ogen, neus, oren, kaken en hart. De vele kleine spiertjes in ons gezicht worden door dit systeem aangestuurd. Bij veiligheid zorgt dit systeem voor een gevoel erbij te horen en verbonden te zijn. We leren hier voor veiligheid te zorgen middels empathische afstemming op de ander of de groep: een glimlach, een vriendelijke blik, een aangename stem communiceert veiligheid. We voelen ons gezien.
  Maar ook bij onveiligheid reageert het sociale zenuwstelsel. Een frons, naar beneden getrokken mondhoeken, een harde stem, ogen, die zich afwenden, dat communiceert onveiligheid. We voelen ons dan niet gezien, afgekeurd of buitengesloten.
• Het bruin-gele systeem is de sympathicus. Bij veiligheid draagt dit zenuwsysteem bij aan voldoening: we kunnen grijpen en pakken wat we nodig hebben: eten en drinken, kleren, beschutting. Maar ook immateriële behoeften zoals bevredigende lesstof, een  goed gesprek met  een collega of vriend of een uitdaging die tot een mooi resultaat leidt.
  Bij onveiligheid zorgt dit systeem voor actief afweren, vechten of vluchten. We raken geïrriteerd of gefrustreerd, de stem wordt harder, we worden defensief, voelen ons aangevallen of bekritiseren anderen.
• Het rode systeem is de dorsale vagus en is onderdeel van de parasympathicus. Bij veiligheid zorgt dit systeem voor ontspanning, uitrusten, genieten en herstellen.
  Bij onveiligheid zorgt dit systeem ervoor dat we ‘onzichtbaar’ worden door terug te trekken of in het ergste geval te ‘bevriezen’, te verstarren, te verslappen of flauw te vallen. In het dagelijkse leven kan zich dit b.v. uiten door gevoelens van machteloosheid.  We voelen ons leeg,  zijn volgzaam en gedwee, niet in staat te reageren. Dit is het evolutionair oudste systeem voor overleven.

Mindfulness is aandacht die zich op het hier en nu richt en erkend wat er is. We doen dit in een sfeer van openheid, vriendelijkheid en het loslaten van oordelen en interpretaties. Door de vragen in deze kleine oefening aan jezelf te stellen en erbij stil te staan activeer je al deze ingrediënten vanzelf. Veel oefenplezier!