Je bekijkt nu Liefde en onze prefrontale cortex

Liefde en onze prefrontale cortex

Onze prefrontale cortex (PFC) is een uniek breingebied. Het is het gebied dat ons helpt overzicht te houden, vooruit te denken, nieuwe dingen te bedenken en creatief te reageren op onze wereld. Onze prefrontale cortex is het gebied dat ons in staat stelt actief aan de schepping deel te nemen door voorstellingen te maken. Een eerste en nodige stap naar realisatie. En misschien het belangrijkste: het is de zetel van onze empathische vermogens. Maar hierover later meer.

Een zegen en een vloek

Het voorstellingsvermogen van de mens is tegelijkertijd een zegen én een vloek. Het hangt er namelijk maar net van af wát we ons voorstellen. Stellen we ons voor dat we afgaan, falen, aangevallen of niet begrepen worden? Dan is dit voorstellingsvermogen een vloek. Stellen we ons voor dat we vrienden ontmoeten, gewaardeerd worden, liefdevol begroet worden? Dan is dit voorstellingsvermogen een zegen. De PFC heeft namelijk het vermogen alleen al door de voorstelling iets als reëel te laten verschijnen. De fantasie heeft op ons brein even veel impact als de werkelijkheid.

Geen keuze?

We lijden collectief aan negatieve voorstellingen. Dat is zo normaal dat we het vaak niet eens meer herkennen als ongezond. Omdat we als mens de hoge kunst hebben ontwikkeld ons rampscenario’s voor te stellen, zijn de stressklachten legio.

Als we ons slachtoffer voelen van onze negatieve voorstellingen, dan lijken we geen keuze te hebben. Onze negatieve, angstige of gefrustreerde voorstellingen lijken ons te overkomen. Maar we hebben een keuze! Zelfs als we dit niet geloven. We kunnen welbewust kiezen waarop wij onze aandacht richten. Richten we ons op iets goeds? Dan ervaren we ook iets goeds en maakt ons brein positieve breinpatronen aan.

De grijze massa groeit

De boeddhistische psychologie weet dit al 2500 jaar. En heeft daarom meditaties ontwikkeld die het goede in ons brein stimuleren. Een daarvan is metta-meditatie, een meditatie waarbij we onze aandacht welbewust richten op veiligheid, vertrouwen en geborgenheid. Als we metta-meditatie doen, dan heeft dat invloed op onze prefrontale cortex. De grijze massa in dit gebied groeit. Maar ook een mindfulness-meditatie heeft positief effect op ons brein door de uitnodiging open, vriendelijk en zonder oordeel onszelf en onze ervaringen waar te nemen.
 

Metta-meditatie

Normaliter krimpt onze prefrontale cortex als we ouder worden. Dat heeft onder andere tot gevolg dat het voor oudere mensen steeds lastiger wordt om zich dingen te herinneren. Maar dat geldt niet voor mensen die mediteren! Door te mediteren neemt de grijze massa in de prefrontale cortex juist toe en wordt afname van de grijze massa door ouderdom juist geremd. Ook wordt de amygdala, die een cruciale rol speelt bij angst en stress, kleiner ten gevolge van (metta)meditatie. Positieve emoties zoals compassie, dankbaarheid en vreugde krijgen dan meer kans om zich te ontwikkelen.

Top-down en bottom-up

De brein- en meditatie-training verloopt daarbij in twee richtingen: top-down en bottom-up. De top-down-training in mindfulness- of mettameditatie verloopt vanuit onze bewuste inspanning, dus vanuit onze prefrontale cortex. We nemen ons voor om ons vriendelijkheid voor te stellen, nemen waar wat dit in ons lichaam doet en blijven met onze aandacht hier een tijdje bij.

Onder invloed van onze top-down benadering komt vervolgens een ‘bottom-up’ leerproces in onze hersenen op gang. Door onze open en vriendelijke aandacht reageren onze hersenstam en ons limbisch systeem (het emotie-centrum) met sensaties in het lichaam die – naarmate het proces van vriendelijk aandacht voortduurt – steeds aangenamer en vreugdevoller voelen. Er ontstaan gevoelens van welzijn en vertrouwen. We beginnen ons weer op ons gemak te voelen, de stress neemt af. We voelen ons meer onszelf en meer een geheel.

Met de volgende oefening kun je dit zelf uitproberen:

Meditatie: thuiskomen in liefde

Geïnspireerd door Rick Hanson

Neem de tijd om je aandacht te richten op je lichaam. Voel de zwaarte in je lichaam. Adem een paar keer wat dieper in en uit. Merk op dat er ruimte is om je heen, die rustig is, warm en ondersteunend. Gun jezelf hiervoor een paar minuten.

  1. Richt nu je aandacht op het gevoel dat jij erbij hoort. Het maakt niet uit bij welke groep mensen. Misschien een vriendengroep, misschien je familie, misschien studiegenoten of klasgenoten. Neem de tijd om te voelen hoe dit gevoel van ‘erbij horen’ in je resoneert: in je stemming, hoe het je energie beïnvloedt, en eventueel ook hoe je lichaam hierop resoneert. Als je wilt kun je daarbij ook een hand op je hart, en een hand op je buik leggen. Aanraking en ‘erbij horen’ liggen dicht bij elkaar.
    Het kan zijn, dat er ook herinneringen opkomen van niet-erbij-horen. Dat is ook ok. Je hoeft dit niet te vermijden of weg te drukken. Maar vervolgens nodig jij je weer uit je aandacht te richten op de ervaring die jij ook kent: het gevoel van erbij te horen.
  2. Herinner je nu een situatie of gevoel waarin jij voelde: ik word gezien. Ik word gezien, precies zoals ik ben. Merk ook hier weer op hoe je geest en lichaam hierop reageren: je stemming, je gevoel van de ruimte om je heen, je gevoel van contact met anderen, je lichaamssensaties.
    Komen er ook andere gevoelens op? Herinneringen van je niet gezien voelen? Laat ze er zijn, herken ze in mildheid. Nodig jezelf weer vriendelijk uit om je te concentreren op het gevoel van ‘gezien worden’. Het zou kunnen zijn dat je concentratie toeneemt. Een nuttige bijkomstigheid.
  3. Richt je nu op het gevoel van gerespecteerd zijn, gewild of gewaardeerd te worden. Wat gebeurt er nu met je geest en lichaam? Voel je adem stromen in je lichaam terwijl jij de ervaring van gerespecteerd worden zo levendig mogelijk toe laat.
    Mogelijk ontstaan er ook herinneringen waarin jij je juist respectloos behandeld voelde, waarin jij voelde dat je tekort schoot en niet voldeed. Ga dan niet in het verzet tegen zo’n herinnering. Maak gebruik van je talent om je aandacht te richten. Zodra je opmerkt dat je afdwaalt van de focus op gerespecteerd worden, heb je dé kans om je aandacht te herstellen naar de focus die jij hebt gekozen.
  4. Herinner je nu een situatie, waarin mensen jou aardig vonden. Misschien zijn er collega’s, die jou mogen, buurtgenoten, die je vriendelijk groeten of misschien is er een huisdier, wat graag bij je is. Wat gebeurt er dan met je hart? Komt er warmte in je hart en lichaam? Verandert de uitdrukking van je gezicht? Verschijnt er misschien spontaan een glimlach?
  5. Richt nu je aandacht op de kostbare ervaring, dat er van je wordt gehouden. De speciale mensen in jouw persoonlijk leven: je partner, je ouders, je kinderen, speciale vrienden. Misschien herinner je je een relatie uit het verleden, misschien heb je de relatie ook nu. Ook als de relatie niet perfect is, ook bij een gecompliceerde relatie, dan weet je toch dat door alles heen de liefde echt is. Hoe voelt het om je geliefd te voelen? Hoe is het in je lichaam om je geliefd te voelen? Hoe is het om te weten dat de liefde goed is, en ook genoeg is, ook al heb je misschien de wens nog dieper liefde te ervaren?
  6. Merk nu op dat jij ook lief hebt, als je aan de ander denkt, die om je geeft. Liefde is liefde, of je die nu ontvangt of geeft. Hoe is het om hierbij stil te staan en de ervaring in iedere cel van je wezen toe te laten? Kun je je ogen openen, rustend in de stroom van liefde die door je heen gaat? Liefde is ons echte thuis. Wees welkom in de liefde, die je thuis is!

Een kleine waarschuwing

Een meditatie waarin we ons de weldaad van relaties herinneren, kan juist het tegendeel oproepen. We kunnen ons b.v. herinneren, dat we ooit liefde kregen, die niet onvoorwaardelijk was. Of dat we liefde nodig hadden, terwijl de ander achteloos of onverschillig was. We kunnen het gevoel hebben gehad, dat we teveel verantwoordelijk waren voor de ander of dat we op onze hoede moesten zijn. Daarom is het belangrijk ook deze negatieve associaties een plek te geven als je deze meditatie doet.
Hoe doe je dit?

Merk het met mildheid op, laat het er zijn en gun je vervolgens een herinnering waarin contact en relatie gemakkelijk en onbelast was.

Soms is het daarom makkelijker je een werkrelatie voor te stellen, waarin je je gezien voelt en gewaardeerd. Soms helpt het om de relatie met je huisdier als voorbeeld te nemen. Het leerproces om liefde en vriendelijkheid te versterken in ons brein en hart, begint altijd met die relaties waarin contact ongecompliceerd en positief is.

Deze blog is geschreven door Dorle Lommatzsch, hoofddocent aan de de Academie voor Open Bewustzijn.

De Academie verzorgt sinds 2010 opleidingen, workshops en trainingen op het gebied van mindfulness en communicatie. We zetten ons in voor vredesonderwijs en maatschappelijke vernieuwing in allerlei vormen. Klik hier en lees meer over ons aanbod.

Dit bericht heeft één reactie

  1. Ingrid Foeken

    Mooie blog Dorle en dank je wel. Een goede opfrisser en ik ga er ook weer mee aan de slag, want ik blijk het opnieuw nodig te hebben,
    Liefs Ingrid F.

Reacties zijn gesloten.