Erken je afhankelijkheid
Vredesles 4
De Zuid-Afrikaanse geestelijke en vredesactivist Desmond Tutu zegt: “We worden niet geliefd omdat we goed zijn, we worden goed omdat we geliefd zijn.”
Zou je dit ook om kunnen draaien? “We worden slecht omdat we niet geliefd zijn?”
Waar spreekt Desmond Tutu over? Hij spreekt over ons sociale instinct. Hij spreekt over de diepe afhankelijkheid van ieder mens van zijn of haar sociale omgeving.
Slechte en goede mensen
Slechte en goede mensen bestaan niet. Het potentieel van een slecht en goed mens is in ieder van ons aanwezig. Om dit te begrijpen moeten we weten hoe onze instincten werken. We moeten met name weten hoe ons sociale instinct werkt en welke grote rol onze sociale omgeving speelt om een ‘goed’ of ‘slecht’ mens te worden.
Ons sociale instinct zegt: erbij horen is overleven.
Dat brengt ons tot de essentie van les 4, let op – het is geen gemakkelijke:
Het instinct om erbij te willen horen is zo sterk, dat we in staat zijn onze morele kompas te verliezen, in te stemmen met onrecht of weg te kijken bij geweld. Om erbij te horen zijn we in staat het onheilzame als heilzaam te beschouwen.
Dat klinkt misschien vrij heftig. Maar wie kent niet de ervaring als kind, waarin we gedragingen accepteerden van onze ouders of familie die we nu als schadelijk of betreurenswaardig beschouwen? Dat we als kinderen dingen normaal vonden, die eigenlijk vreselijk waren? Wij menen nu als volwassenen vrij te zijn van sociale druk en manipulatie. We denken dat we onafhankelijk zijn en onze eigen koers bepalen. Maar ben je hier zeker van?
De vredesparadox
En hier de paradox: Een authentieke keuze voor vrede is pas mogelijk als we de realiteit durven erkennen dat ook wij bereid zijn om alles te doen om ons geliefd te weten, erbij te horen, bij de groep te horen. Vrede ontstaat als we ons sociale instinct met zijn potentieel tot ‘het goede’ en ‘het slechte’ niet langer ontkennen.
En hier de kern van les 4:
Het zien en erkennen hoe ons sociale instinct ons bewustzijn kleurt – van onszelf, de ander en de wereld – is de enige kans om een vrije keuze te kunnen maken voor vrede.
Vrede met elkaar beoefenen betekent daarom een wij-veld creëren, dat genoeg veerkracht heeft om zowel ‘het goede’ als het ‘slechte’ in ons potentieel te omvatten. Het betekent moedig de vraag te onderzoeken: wat voor een boodschap kreeg ik als kind wie ik moest zijn om erbij te horen?
En verder: waaraan ben ik nu nog als volwassene geneigd me aan te passen om erbij te horen?
Meditatie: erbij willen horen
Neem de tijd om een van je veiligheidsankers op te zoeken: de grond die je draagt, de adem die vanzelf komt en gaat…of een herinnering aan een mens of beeld dat je goed doet.
Neem hier enkele minuten de tijd voor totdat je merkt dat je je vanzelf gaat verbinden met een veilig of levendig gebied in je lichaam.
Zit in stilte en wees getuige hoe de volgende woorden in jou resoneren: “We worden niet geliefd omdat we goed zijn, we worden goed omdat we geliefd zijn.”
Richt je aandacht dan op de volgende zin en wees open en benieuwd naar wat er opkomt: ‘Als ik denk aan ‘erbij willen horen’ dan…’
Laat je oordelen en denkbeelden los. Het zou kunnen zijn dat je criticus hier van alles van vindt. Herken de criticus als criticus, heb respect voor zijn poging jou met oordelen te willen helpen…en keer terug naar een ontvankelijk zijn in heel je wezen, in hart, buik en lichaam. ‘Als ik denk aan mijn ‘erbij willen horen’ dan…’
Neem waar wat hier je reactie op is. Wees mild, wees moedig, nodig jezelf uit tot compassie.
Je kunt ook schrijvend mediteren. Laat je hand dan gaan zonder erover na te denken en begin met de zin ‘Als ik denk aan de neiging me aan te passen (om erbij te horen) dan…’
Als je merkt dat deze contemplatie teveel voor je wordt, ga dan weer terug naar een van je veiligheidsankers en rust hier uit.
Wat ontdek je?
Deze blog is geschreven door Dorle Lommatzsch, hoofddocent van de Academie voor Open Bewustzijn. De Academie voor Open Bewustzijn verzorgt sinds 2010 opleidingen, workshops en trainingen op het gebied van mindfulness en communicatie. We zetten ons in voor vredesonderwijs en maatschappelijke vernieuwing in allerlei vormen. Klik hier en lees meer over ons aanbod.
