Anna had in een opleiding geleerd hoe het brein een paar keer per seconde scant of de ander aardig en betrouwbaar is. Dat gaat totaal onbewust, maar beïnvloedt ons humeur in een split second. Positief of negatief.

Het is ons autonome zenuwstelsel dat als veiligheidssysteem in ons lichaam werkt.

De reacties hiervan zijn diep geprogrammeerd in ons brein en lichaam. Ze komen vele malen per dag voor in reacties op de prikkels in onze omgeving.

In een nieuwe situatie scant ons autonome zenuwstelsel, ook al hebben we dat bewust niet in de gaten, op waakzaamheid of op onveiligheid. Het checkt automatisch of een situatie veilig is of onveilig. Het klinkt misschien wat overdreven, maar lichaam en brein maken geen onderscheid tussen veilig en prettig, en onveilig en onprettig. Een veilig gevoel gaat in ons lichaam namelijk gepaard met prettige stofjes zoals endorfine of dopamine. En een onveilig gevoel produceert in ons lichaam stoffen die onaangenaam voelen zoals cortisol en adrenaline.

Een collega die je niet groet in de gang, je teamleider die zijn wenkbrauwen fronst of in dit geval zo’n onverwachte stressvolle situatie: iets in ons brein (de amygdala, een klein orgaantje zo groot als een amandel, links en rechts in onze hersenen) reageert onmiddellijk alsof het over leven en dood gaat. De niveaus van adrenaline en cortisol schieten omhoog en zo wordt ons lichaam klaargemaakt om te vechten of te vluchten.

Omdat in veel situaties het sociaal zeer onwenselijk is om deze primitieve impulsen te volgen, hebben we geleerd om minder heftig te reageren. We hebben geleerd een rem te zetten op onze automatische respons. Maar als de ander met stemverheffing blijft spreken, dan is het nog niet zo makkelijk om zelf rustig te blijven en te kiezen voor de beste strategie van benadering.

Het goede nieuws is dat wij de kennis over het autonome zenuwstelsel en ons brein bewust kunnen gebruiken om onszelf op veilig te zetten (waardoor de amygdala signalen krijgt dat het weer veilig wordt en het gevaar afneemt). Je zou dit kunnen beschouwen als een extra rem op je primitieve impulsen. Een heel belangrijke trouwens, niet alleen om zelf rustiger te worden, maar ook om de ander te beïnvloeden, want als jij je veilig voelt, geeft dat een positief effect op de ander. En dat is de beste voorwaarde om iets voor elkaar te krijgen. Zeker in een conflictueuze situatie.

Hoe doe je dat nu: jezelf op veilig zetten?

Daar kun je mindfulness voor gebruiken. Mindfulness begon in de jaren ‘70 en ‘80 van de vorige eeuw als een middel om patiënten te helpen omgaan met hun chronische pijn. De inzichten van mindfulness hebben te maken met bewuste aandacht brengen in het huidige moment, in het lichaam, vanuit een houding van vriendelijkheid. Wetenschappelijk onderzoek bevestigt dat mindfulness, gestoeld op het 2500 jaar oude boeddhisme, heilzaam effect heeft.

Naast het leren omgaan met pijn blijkt mindfulness heel geschikt om onszelf op veilig te zetten. Dat betekent dat we onze emoties kunnen opvangen in plaats van er door bevangen te worden. Bovendien kunnen we onszelf (en anderen) helpen minder stress te ervaren. Kortom we kunnen leren onze relaties positief te beïnvloeden.

Dat zijn grote voordelen, wanneer je met mensen werkt.

Het is op een bepaalde manier simpel om dit te leren: het gaat over je aandacht richten, je lichaam voelen en je adem helpt erbij. Eigenlijk allemaal simpele ingrediënten. Maar, ze zijn niet eenvoudig, er zit een hele wereld achter. Een wereld van bewustzijn, veel oefening, veel kennis van zaken en niet te vergeten doorzettingsvermogen. Maar als je je op dit pad begeeft, dan leer je ook één van de belangrijkste vaardigheden voor een goed (werk) leven: veiligheid creëren ín jezelf.

Tijdens het congres ‘Met open blik’ krijg je in de workshop ‘mindfulness in je (werk)relaties’ door Inge Jager, een voorproefje van hoe mindfulness voor jou kan werken.

Inge Jager is docent aan de Academie voor Open Bewustzijn, trainer en coach persoonlijke effectiviteit en auteur van de boeken: ‘Handboek voor klein geluk’ en ‘Klein geluk voor de mantelzorger’. Meer informatie: www.ingejager.nl