Regulatie via aanraking
Blog 4 in de serie neuro-sensitieve meditaties
Ons autonome zenuwstelsel is een relationeel instrument. Het is gemaakt voor communicatie. Een communicatie die in drie richtingen werkt: naar binnen, naar buiten en relationeel. Deze communicatie verloopt onder andere via aanraking. Aanraking is een cruciale ervaring voor ieder van ons. Daarbij is aanraking geen bonus. Aanraking is levensnoodzakelijk. Baby’s die niet aangeraakt worden kwijnen weg en sterven (wat aan het licht kwam tijdens een gruwelijk experiment met weeskinderen in de vorige eeuw).
Aanraking is een boodschap via de huid, die als het ware tot ons spreekt: “Ik zie jou, ik voel jou. Jij doet ertoe, jij bent kostbaar.” En…heel belangrijk: “Jij bent niet alleen”. Aanraking is levensnoodzakelijk.
Levendigheid én geruststelling
Elkaar veilig aanraken brengt ons tot leven én stelt ons gerust. Aanraking brengt levendigheid (de sympathicus wordt geactiveerd) en kalmte (de parasympathicus wordt gestimuleerd). Dat geldt niet alleen voor babys en kinderen maar ook voor volwassenen. Wanneer we als volwassenen niemand aanraken of door niemand aangeraakt worden krijgen we huidhonger en een slecht humor. Aanraking is een fundamentele behoefte die bijdraagt aan een gevoel van veiligheid, tevredenheid en verbondenheid. Het autonome zenuwstelsel is het instrument dat we hiervoor nodig hebben.
“Aanraking is een van de fundamentele manieren waarop ons zenuwstelsel reageert”.
Deb Dana
Aanraking is communicatie
Veilige aanrakingen dragen bij aan ons sociaal welbevinden. Dat geldt voor alle soorten aanraking: sociale aanraking, bij voorbeeld een geruststellende hand op onze schouder, vriendschappelijke aanraking zoals bij een knuffel, en bij intieme aanrakingen die veilig en gewenst zijn.
Aanraking is dus pure en basale communicatie. Door iemand aan te raken delen we onze autonome toestand met de ander. En ook andersom geldt: Door aangeraakt te worden ‘lezen’ we de toestand van de persoon die ons aanraakt.
Aanraking en gezondheid
Veilige aanrakingen dragen bij aan onze gezondheid en verminderen angst, stress en depressie. Aanraking kalmeert ons hart- en vaatstelsel, verhoogt de immuunfunctie en verminderd pijn. Je zou aanraking dus als een preventieve vorm van gezondheidszorg kunnen noemen.
Aanraking en welzijn
Als we genoeg zijn aangeraakt dan voelt onze huid verzadigd en is onze stemming tevreden. Het feel-good stofje oxytocine wordt aangemaakt. Een stofje dat bij alle veilige ontmoetingen en communicatie een rol speelt. We zijn geneigd om in deze bedding van fundamentele tevredenheid neutraler en objectiever te zijn over wat we denken over onszelf en anderen.
En wat ook nog leuk is: ons autonome zenuwstelsel heeft een aanrakingsgeheugen. Herinneringen aan aanraking worden bewaard in ons zenuwstelsel. Dit gebeurt in samenwerking met het brein dat patronen van aanraking onthoudt in het sensorische brein.
Onveilige aanrakingen
Maar natuurlijk zijn er ook onveilige aanrakingen. Dat kan simpelweg zijn door een onverwachtse aanraking of door een ongewenste aanraking die we moeten verdragen. Ook dat wordt onthouden door ons autonome zenuwstelsel. Bij herhaling van onveilige aanrakingen ontwikkelen we een lichaamsgeheugen voor onveiligheid die door bepaalde gebaren of aanrakingen het autonome zenuwstelsel in een overlevingstoestand van afweer en bevriezing kan brengen.
Het goede nieuws is hier:
We kunnen via onze herinneringen van veilige aanrakingen onveilige herinneringen positief beïnvloeden. Door bewust aan een veilige aanraking te denken stimuleren we het ‘aanrakingsgeheugen’ in het autonome zenuwstelsel en leren we naar een veilige beleving te navigeren. Met enige oefening kunnen we onveilige aanrakingsherinneringen hiermee herschrijven.
Welzijn door zelfaanraking
Ook als we onszelf aanraken kan dit bijdragen aan een gevoel van veiligheid, tevredenheid en verbinding. In het dagelijkse leven doen we dat vaak spontaan. We strijken bij voorbeeld over ons gezicht bij vermoeidheid, zuchten en voelen dan verlichting. Of we zijn geraakt door iets wat een vriend vertelt en leggen spontaan een hand op ons hart. Of we wrijven spontaan over onze nek en schouders bij een intensieve uitwisseling.
In de volgende oefening kun je zelf onderzoeken hoe je via zelfaanraking je autonome zenuwstelsel in een veilige modus kunt brengen. Ontdek hoe je zelf bij kunt dragen aan jouw regulatietools naar meer kalmte en meer vitaliteit.
Zelfaanraking als instrument van regulatie
Ga zitten en maak het je gemakkelijk. Luister naar wat je lijf je wil vertellen.
Zijn er impulsen in je lijf om te bewegen?
Wil je lijf nog wat rekken of strekken?
Is er behoefte aan een diepe zucht of en krachtige inademing?
Is er een impuls van je hoofd en nek om nog wat bewegen?
Willen je handen naar een plek gaan op je romp of je gezicht, nek of hals?
Naar welk lichaamsdeel gaan je handen spontaan om bij te dragen aan een gevoel van gemak?
Als je aan de bewegings- en aanrakingsimpulsen gehoor hebt gegeven, zit dan stil en luister hoe het nu gaat met je lichaam. Wat valt je op?
Ga nu met je aandacht naar je adem. We kunnen onze adem voelen omdat de adem delen in ons lichaam van binnen aanraakt. Je adem is als het ware een stroom van aanraking in ons binnenste.
Welke delen van je lijf worden door de adem voelbaar? Waar voel je de stroom van de adem binnenin? Bij je neus? In je hals? Boven je middenrif in de luchtpijp? Of onder het middenrif in de beweging van de buikruimte? In andere delen van je lichaam?
Merk op dat de adem geen oordeel heeft. De adem raakt aan wat prettig en gemakkelijk voelt en de adem raakt aan wat gespannen of ongemakkelijk voelt.
Hoe is het om te merken dat je adem voelt zonder te oordelen?
Aanraking gebeurt ook doordat onze huid in contact komt met onze omgeving. Het meest direct is dit te voelen via de kleren, die de huid omhullen. Waar voel je de aanraking van de kleren het duidelijkst? Waar vaag? Waar niet?
Wat je ook waarneemt, er is geen goed of fout. Wees simpel gewaar welke informatie je krijgt als je aandacht richt op het aangeraakt worden door je kleren. Kun je misschien ook de aanraking voelen van de lucht, daar waar je geen kleren op je huid voelt?
Breng nu je rechter hand naar je linker handpalm. Geef lichte klopjes op je handpalm, je pols en de binnenkant van je vingers. Stel je voor dat het regendruppels zijn, die op je handpalm vallen.
Waar is het plezierig om de ‘regendruppels’ te voelen? Waar doet het je niets of is het misschien zelf wat ongemakkelijk?
Heb je een voorkeur voor enkele zware ‘regendruppels’ of juist voor vele kleine regendruppels?
Waar voel je de lichte aanraking van je vingertoppen helder en direct?
Waar ervaar je in de aanraking alsof er een dikkere, minder doorlaatbare huid is?
Ook hier weer: exploreer en ontdek. Wat neem je waar dat je niet verwachtte?
Als de lichte aanraking via je vingertoppen voor je plezierig is, je kalmeert of prettig levendig maakt, ga dan verder en zoek met je vingertoppen andere delen van je lijf, die wellicht jouw ‘regendruppel-aanraking’ willen ontvangen.
Leg nu je handen weer in je schoot en pauzeer.
Wat valt je op?
Hoe reageert je autonome zenuwstelsel op al deze verschillende aanrakingen?
Ga nu met je aandacht naar een herinnering van een veilige aanraking. Misschien tijdens een vriendschappelijk gesprek of een aanraking van je kat of hond die jouw dichtbijheid opzocht.
Hoe reageert je autonome zenuwstelsel op deze herinnering? En waar voel je dit?
Verandert hierdoor je stemming? Verandert de sfeer van je gedachten?
Welk verhaal vertelt je huid nu, als de huid zou kunnen spreken?
Deze blog hoort bij de cyclus van zeven neuro-sensitieve meditaties die de Academie voor Open Bewustzijn aanbiedt in het najaar van 2023.
Kijk hier in de agenda naar ons aanbod.
