Wat is trauma-sensitieve mindfulness?
Wat moet ik als mindfulnesstrainer weten om trauma te herkennen?
Welke trauma-sensitieve aanpassingen zijn nodig als ik in mijn trainingen rekening wil houden met trauma?

Als je hierop antwoorden wilt vinden, dan is het boek van David A. Treleaven een ‘must’.

We weten dat mindfulness ondersteunend is bij de verwerking van stress en depressie. Maar daarnaast kent mindfulness ook valkuilen en gevaren, met name bij mensen die met trauma te maken hebben. Aandacht geven aan het huidige moment kan namelijk bij traumatische stress tot herbeleving van de overweldigende en niet-verwerkte ervaring leiden. Het leidt tot disregulatie in plaats van dat het onze veerkracht en zelfregulatie versterkt. In het ergste geval kan het zelfs tot dissociatie leiden, die wij in de context van meditatie-beoefening volledig verkeerd kunnen interpreteren, namelijk als een meditatieve staat van rust en stilte.

David Treleaven beschrijft in zijn boek enerzijds de aspecten van mindfulness die behulpzaam zijn bij de verwerking van trauma. Anderzijds weet hij ons helder en precies duidelijk te maken waar het fout kan gaan bij een gangbare mindfulness- training of in een meditatieretraite. Door het hele boek heen neemt David Treleaven ons mee in verhalen van cliënten die hij begeleidt maar ook door te vertellen over zijn eigen persoonlijke zoektocht. De verhalen zijn vaak herkenbaar en nemen je mee in een gevoelde ervaring, zodat de theorie die daarop volgt niet droog en abstract blijft.

In het eerste deel van het boek schetst hij de fundamenten waarop trauma-sensitieve mindfulness berust. Wat ik bijzonder vind in zijn aanpak is, dat hij van begin af aan trauma niet beschrijft als iets uitzonderlijks maar als een alomtegenwoordig fenomeen, dat niet alleen individueel begrepen dient te worden maar ook systemisch: een trauma ontstaat nooit geïsoleerd, maar altijd binnen een sociale context.
Daarnaast schetst hij de geschiedenis van zowel trauma-onderwijs als mindfulness-onderwijs en behandelt hij de meest basale begrippen uit beide vakgebieden. Ook geeft hij uitleg over de werking van het brein bij trauma en bij mindfulness om vanuit de neurowetenschap te onderbouwen wanneer mindfulness helpend is en wanneer niet.

In deel twee van zijn boek schetst David Treleaven vijf kernprincipes van trauma-sensitieve mindfulness. De vijf principes zijn:
– binnen het tolerantievenster blijven (naar veiligheid navigeren bij arousal)
– bij (overweldigende) stress stabiliteit voorrang geven
– veilig verbinding maken met het lichaam met respect en begrip voor niet-voelen
– interpersoonlijke relaties als bron van trauma-herstel
– aandacht en begrip hebben voor de sociale context

Elk principe wordt in een hoofdstuk uitgewerkt en gevolgd door uitgebreide tips en suggesties hoe je binnen mindfulness-onderwijs trauma-sensitieve aanpassingen zou kunnen maken.

Bij David Treleaven merk ik een grote betrokkenheid en liefde voor de wereld van meditatie. Ik ervaar ook dat zijn eigen zoektocht als mens en hulpverlener hem inspireert om de valkuilen en gevaren bij het huidige meditatie-onderwijs onder de aandacht te brengen. Door zijn deskundigheid op het gebied van meditatie én trauma-heling weet hij mindfulness-trainers de weg te wijzen op dit nog haast onontgonnen terrein. David leert ons begrip en vaardigheden te ontwikkelen die trauma-sensitieve aanpassingen binnen het mindfulness-onderwijs mogelijk maken.

Wat ik jammer vind is, dat hij zijn vele trauma-sensitieve tips veelal verpakt in een verhaal. Ik had liever een uitgeschreven oefening gezien, waardoor je direct het verschil kunt zien tussen b.v. een trauma-sensitieve bodyscan en een gangbare bodyscan.
De polyvagaaltheorie, die cruciaal is om de neurobiologische werking van trauma te begrijpen komt helaas heel summier aan bod.
Een derde kritische noot zou ik willen plaatsen bij de intakevragen. De vragen richten zich te veel op de stressbeleving bij trauma en vragen te weinig naar hulpbronnen. Bij deelnemers die met trauma te maken hebben zou dit tot gevoelens van onveiligheid en schaamte kunnen leiden wat onnodig belastend is, zeker bij begin van een training.

Maar al met al:

Het boek van David Treleaven is theoretisch goed onderbouwd en biedt daarnaast een waaier aan praktische tips voor de professional die trauma-geïnformeerd wil leren werken.

Een aanrader!