Leven in verbinding

We zijn gemaakt voor leven in verbinding. Dat begint al in de baarmoeder en zet zich voort na de geboorte. Het autonome zenuwstelsel (AZS) van de baby is klaar om zich buiten de baarmoeder verder te ontwikkelen in een nauwe samenwerking met de verzorgende ouder. Dat kan doordat de parasympathicus (de denkbeeldige rem van het AZS) en de sympathicus (de versneller- en actiefunctie van het AZS) reeds helemaal klaar zijn om te functioneren.

De dorsale vagus

De baby kent diepe rust als het veilig, warm en gevoed is. Dan is de evolutionair oudste parasympathische tak van het AZS in werking en zorgt voor rust en herstel. Deze evolutionair oudste tak van de parasympathicus wordt de dorsale vagus genoemd.

De sympathicus

De baby kent ook de ervaring van nood. Als er iets aan warmte, veiligheid en voeding ontbreekt dan huilt de baby. De baby kan zichzelf nog niet helpen bij fysiek ongemak, pijn of honger. Met het huilen geeft het de boodschap aan de omgeving dat het hulp nodig heeft. De sympathicus wordt actief ingezet de ouders in beweging te brengen om de baby van disregulatie naar veilige regulatie te begeleiden.
De eerste maanden is er daarom een intieme eenheid tussen moeder en kind – en later ook tussen andere verzorgenden – waarin de ouder geeft wat het kind nog niet kan: verzorgen, voeden, beschermen, begrenzen, stimuleren en troosten. Een intieme dans tussen ouders en kind.

De ventrale vagus

Door de regulering door de volwassene wordt het evolutionair jongste deel van de parasympathicus in de baby actief: de ventrale vagus. Het is een fijnzinnig zenuwsysteem, dat in het begin van het leven klaarligt om ‘geprogrammeerd’ te worden in een precieze afstemming op de specifieke sociale omgeving, waarin de baby geboren is.
De ventrale vagus werkt nauw samen met 4 andere hersenzenuwen. Zij maken het samen mogelijk dat de baby een fijne afstemming leert ontwikkelen in het zenden en ontvangen van belangrijke informatie in sociale interacties. Dit is de basis waarop zich  een gevoel van thuiszijn en geborgenheid ontwikkelt. De samenwerking tussen deze 5 hersenzenuwen wordt daarom ook wel het sociale zenuwstelsel genoemd. Je ziet het in de tekening hiernaast.
Dit sociale zenuwstelsel – oftewel het ventrale vagus complex (VVC) – is de neurofysiologische basis voor de levendige uitwisseling die alle zoogdieren kennen met de sociale omgeving via de stem, oogcontact, gezichtsuitdrukking, gebaar en lichaamshouding. Alleen is die bij de geboorte van de baby (en andere zoogdieren) nog niet ontwikkeld.

Hoe veilige hechting ontstaat

De ventrale vagus wordt pas volop geactiveerd na de geboorte door de interactie met de omgeving. In de tussentijd helpen de verzorgende volwassenen de baby. De baby ‘leent’ tijdelijk de ventrale vagus van de ouder. Dit wordt co-regulatie genoemd. Via de ontwikkelde ventrale vagus van de volwassene ‘ontwaakt’ het sociale zenuwstelsel van de nieuwgeborene. Langzaamaan is het in staat zelf actief het eigen sociale zenuwstelsel te gebruiken voor sociale veiligheid, afstemming en communicatie. We zien een eerste glimlach. We zien dat de ogen geleidelijk aan verschillende uitdrukkingen krijgen van wakkerte, slaperigheid, nieuwsgierigheid, pret, waakzaamheid of alertheid. De baby ontdekt zijn tong en experimenteert met geluiden. Het ontdekt levendigheid in het lijf, leert rollen en kruipen, grijpen en onderzoeken. Door deze dagelijkse onderzoekjes ontwaakt en ontwikkelt zich het sociale zenuwstelsel 

De liefdevolle co-regulator

Maar dat gebeurt alleen als er een liefdevolle en waakzame co-regulator in de buurt is die dit leerproces begroet en stimuleert, beschermt en begrenst. Hierdoor ontstaat veilige hechting tussen de baby en de specifieke mensen, die het in dit proces dagelijks begeleiden. Alleen door de aanwezigheid, aanraking, communicatie en resonantie met de co-regulerende en liefdevolle verzorgende, kan de baby zichzelf en zijn wereld ontdekken. Zo wordt de neurofysiologische basis gelegd voor veilige hechting.