Bij mindfulness leren we onze aandacht in het hier en nu te brengen. In het hier en nu duikt alles op: verleden, heden en toekomst. Piekeren over het verleden of warme herinneringen gebeuren in het nu. Zorgen over de toekomst of vreugdevolle verwachtingen gebeuren in het nu.

We komen het tegen in onze meditaties. De kleine en grote momenten van ons (dagelijkse) leven ploppen op en we kunnen ze mindful opmerken. Het zijn momenten uit ons onverwerkte verleden, die ons in de meditatie bezighouden. Ze blijken niets anders te zijn dan de niet-verwerkte momenten die nu om aandacht vragen. We bejegenen ze mindful en ze lossen doorgaans op. Vanaf nu is ons verleden een herinnering die we indien gewenst kunnen oproepen, maar die ons niet langer meer belast. Vanaf nu kan het verleden rusten. Het verwerkte verleden helpt ons om in het hier en nu goed te functioneren. We hebben als het ware de laatste update geïnstalleerd om alle informatie te hebben voor de dag van vandaag.

Ook fantasieën, zorgen of verwachtingen over de toekomst herkennen we mindful en brengen ze terug naar lichaamsspanningen en emoties die we met openheid, compassie en vriendelijkheid tegemoet treden. Ook ‘de toekomst’ krijgt zo een update in het hier en nu. We gunnen ons een innerlijke schoonmaak, waarna we weer fris en onbevangen in ons leven stappen. Onze levensenergie is dan weer vrij beschikbaar in het heden. Zo dragen ook onze ‘verwerkte’ toekomstverwachtingen bij aan een ongecompliceerd en helder functioneren in het heden.

Maar als we met trauma te maken hebben gehad, dan gebeurt er iets heel anders. Hiervoor willen we nog eens helder definiëren wat trauma eigenlijk is (lees eventueel eerst deze blog).

Hier de definitie:

Natuurlijk blijven deze afgesplitste delen aan onze bewustzijnsdeur kloppen. Het gebeurt vaak als er een rustiger fase in ons leven is aangebroken, waarin er meer ruimte en meer innerlijke en uiterlijke ondersteuning is om het niet-verwerkte veilig aan het licht te brengen en alsnog te verwerken. Misschien komen we zelfs toe aan mediteren.

Wat doet een niet-verwerkte traumatische ervaring met onze beleving van tijd als we zitten te mediteren? Tijdens onze meditatie (en natuurlijk ook daarbuiten) kan ons denken obsessief bezig zijn met het verwerken van ons verleden. Het lichaam is immers niet meer beschikbaar om de realiteit in zijn volheid waar te nemen. Of we zijn de hele traumatische episode ‘vergeten’ en ons denken is obsessief bezig met dingen uit ons huidige leven. We lijken bezig te zijn met een probleem van vandaag. Maar wat er echt gebeurt is dat we via ons hoofd een oplossing zoeken voor de niet-verwerkte en niet-doorvoelde informatie in ons brein en lichaam.

Het niet verwerkte deel in het traumatische verleden heeft ook een impact op onze relatie met de toekomst. We neigen ons zorgen te maken over onze toekomst. We voelen ons verontrust bij nieuwe en onverwachtse ontwikkelingen. Onbewust zijn we bezig om de ‘toekomst’ een andere wending te geven, die niet zo erg is als we in het verleden hebben meegemaakt. Door het onverwerkte deel in ons hebben we als het ware een verleden-bril op die alle nieuwe ervaringen in ons heden verkleurt of vertekent. Een verleden-bril die ook maakt dat we niet langer vrij zijn ons een toekomst voor te stellen die niet bepaald is door de narigheid uit het verleden. Zorgen over de toekomst zijn in die zin niets anders dan de projectie van het niet-verteerde verleden naar een denkbeeldige toekomst.

Trauma brengt ons uit het hier en nu en vertekent onze tijdsbeleving. Het heden is ‘vervuild’ door herbeleving uit het verleden én vertekend door angstige verwachtingen, die we toekomst noemen. Wat wij verleden en toekomst noemen, zijn eigenlijk niet verwerkte momenten uit het verleden die een stempel drukken op onze beleving van het nu. Het nu zoals het daadwerkelijk is, kunnen we dan niet of alleen vertekend of gedeeltelijk waarnemen.

Hoe gaan we met dit gegeven om als we onszelf en anderen trauma-sensitief begeleiden?

Er is nog een derde ‘ingrediënt’ dat we nodig hebben bij het beoefenen en begeleiden van trauma-sensitieve mindfulness. Dit is de open en luisterende aanwezigheid van een ander mens. Een mens door wie we ons gezien en gehoord voelen terwijl we ontdekken wat er niet verwerkt kon worden. We hebben een mindfulness-trainer of mede-beoefenaar nodig die een veilige relatie-ruimte biedt waarin het ‘in-ons-hoofd-zitten’ niet als fout wordt bestempeld maar met respect wordt bejegend. We hebben een mens nodig die ons helpt om niet-oordelend te ontdekken wat ons tot nu toe gered heeft. Pas in de liefdevolle ontvangst door ‘de ander’, kunnen we een eerste stap zetten om het niet-verwerkte verleden in het heden te exploreren.

“Niet-geïntegreerde geschiedenis is het verleden, geïntegreerde geschiedenis is het heden”.

Thomas Hübl, auteur van het boek: Helen van Collectief Trauma (verschijnt in mei 2021)

Meer lezen over trauma-sensitieve mindfulness? Ga dan naar ‘categorieën’ (rechts naast deze blog) en zoek op ‘Trauma-sensitieve mindfulness’.