Stressmomenten en stermomenten
Blog 1 in de serie neuro-sensitieve meditaties.
We kennen allemaal stressmomenten. We kennen ook allemaal momenten van geluk en voldoening – onze ‘stermomenten’. Vaak voelen we ons heen en weer geslingerd tussen deze momenten van stress en de momenten van gemak en plezier. In onze eerste neuro-sensitieve meditatie leren we de triggers op te merken die bij ons tot stress leiden. Maar we leren ook de momenten op te merken die ons goed doen. Door zowel stressmomenten als stermomenten op te merken krijgen we de eerste bouwstenen aangereikt, die ons helpen onze veerkracht en fundamentele gezondheid te versterken.
Het talent van ons autonome zenuwstelsel
Ons autonome zenuwstelsel (AZS) scant 24 uur per dag onze veiligheid. Dat gebeurt grotendeels onbewust. In deze neuro-sensitieve meditaties leren we dit bewust waar te nemen. Van hieruit kunnen we namelijk gereedschap ontwikkelen om de stermomenten in ons leven te versterken en de stressmomenten op te vangen en in goede banen te leiden. In de neurobiologie wordt dit talent van ons autonome zenuwstelsel neuroceptie genoemd.
Neuroceptie in kaart brengen
Alles wat plezierig, gemakkelijk en weldadig voelt wordt door ons AZS als veilig gezien. Alles wat ongenoegen, ongemak en frustratie teweeg brengt wordt door het AZS als onveilig beschouwd. Neuroceptie is ons vermogen om veiligheid en onveiligheid te scannen. Het is een soort basisinschatting die we constant gebruiken om ons te oriënteren in het leven.
Neuroceptie gebeurt op drie gebieden: naar binnen, naar buiten en relationeel.
We kunnen ook zeggen: we scannen onszelf, de ander en de wereld. We worden zo bewust van veilige en onveilige momenten die vanzelf in ons dagelijkse leven optreden. Door onze bewuste aandacht voor deze momenten zijn we ten eerste goed geïnformeerd over wat er plaats vindt. Maar daarnaast krijgen we tools in handen om ons autonome zenuwstelsel naar veiligheid te leiden.
Opvangen van stress en navigeren naar veiligheid
Een van de neuro-sensitieve wetten is, dat we alleen op basis van een veilig gevoel de stressmomenten in ons leven kunnen opvangen. We moeten dus stermomenten kennen en beleven voordat we stressmomenten kunnen opvangen.
Stermomenten zijn heel eenvoudig en komen veel vaker voor dan we denken. Het zijn momenten waarbij we ons bij voorbeeld gezond en veerkrachtig voelen. Of momenten van ontspanning en stabiliteit. Maar ook momenten van speelsheid, levendigheid of plezier. We merken dit alleen niet zo snel op, omdat ons brein geprogrammeerd is om vooral te letten op wat onveilig is. Dat is nuttig in tijden van gevaar maar heeft ook het nadeel dat we aan de vele veilige en gezonde momenten minder aandacht schenken.
Als we dit weten, kunnen we actief werken aan een brein én autonome zenuwstelsel dat ook het veilige ruime aandacht geeft. We krijgen oog, oor en gevoel voor al die functies die ons leven ondersteunen en verrijken. Van hieruit hebben we een basis waarop we stressmomenten kunnen verwerken. Als we dus neuroceptie in beeld willen brengen dan moeten we beginnen met het in kaart brengen wat onze goede momenten zijn – de stermomenten.
Dit gaat zo:
Stermomenten in kaart brengen
Stermomenten zijn momenten van gemak. Gemak kan zich uiten in rustige ervaringen en kan zich manifesteren in levendige ervaringen. Er zijn als het ware twee soorten gemak. We zullen later leren waarmee dit te maken heeft.
Maak daarom onderscheid tussen veilige ervaringen die rust en kalmte brengen en veilige ervaringen die levendigheid brengen.
Vraag jezelf vervolgens af:
💫 Wat zijn mijn stermomenten van (klein) geluk waarbij ik gemak, plezier of veiligheid ervaart terwijl ik bij mezelf ben? (B.v. een fijn boek lezen, genieten van een douche, jezelf op een ijsje trakteren etc.)
💫 Wat zijn mijn momenten van plezier en gemak met anderen? (B.v. plezierige appjes over en weer met een vriend, samen sporten, samen eten…).
💫 Wat zijn jouw momenten van plezier en gemak in de wereld? (B.v. genieten van een wandeling in de natuur, of tevreden zijn nadat je een taak goed hebt afgerond …).
Noteer de rustige of rust brengende ervaringen in de groen zone. Noteer de levendige en dynamische ervaringen in de gele zone.
🌈 En dit is heel belangrijk:
Voeg eraan toe wat je hierbij opmerkt in je lichaam. Wat gebeurt er in je lichaam als je rustig gemak opmerkt en wat gebeurt er in je lijf als je levendig gemak waarneemt? Neem de tijd om de momenten van levendigheid en rust in je lichaam te voelen. Dit helpt je brein en autonome zenuwstelsel een geheugen te ontwikkelen voor wat goed is in je leven.
Stressmomenten in kaart brengen
Ook bij het in kaart brengen van onze stressmomenten hebben we te maken met twee soorten stress. Stress die ons opwindt en boos maakt en stress die ons energie kost en ons doet terugtrekken. De stress van opwinding zou je ‘hete’ stress kunnen noemen en de stress die ons van onze energie beroofd en ons doet terugtrekken zouden we ‘koude’ stress kunnen noemen.
Stel jezelf hierbij de volgende vragen:
Welke triggers winden me op? Noteer die in de rode zone van de neuroceptie kaart.
Welke triggers doen me terugtrekken? Noteer die in de blauwe zone.
Onderzoek van hieruit de drie gebieden van neuroceptie:
😦 Wat triggert jou in jezelf? (B.v. Een schaamtevolle herinnering, een taak niet afkrijgen, een innerlijke criticus…)
😲 Wat kan bij jouw ongemak triggeren in contact met anderen? (B.v. een kritische blik of opmerking, een ongeïnteresseerde reactie…)
😬 Wanneer ervaar je ongemak in contact met de wereld? (B.v. het horen over onrechtvaardigheid, drukte in het verkeer…)
🌈 En ook hier weer is het volgende heel belangrijk:
Voeg eraan toe wat je hierbij opmerkt in je lichaam. Wat gebeurt er in je lichaam als je hete stress opmerkt? En wat gebeurt er in je lijf als je koude stress waarneemt?
(Mocht dit teveel voor je worden, dan kun je direct terugkeren naar een van je stermomenten. Neem de tijd om bij je stermomenten uit te rusten).
Geef de triggers vervolgens de juiste plek op de neuroceptie-kaart. Schrijf bij elke trigger op wat je hierbij opmerkt in je lichaam.
Eindig altijd weer bij het waarnemen van (een van je) stermomenten. En neem de tijd om te voelen hoe jouw lichaam hierop reageert.
Wat ontdek je?
Oefening – Stressmomenten en stermomenten
In deze meditatieve reis kun je ervaren hoe herinneringen aan stermomenten veiligheidsankers worden bij stressmomenten.
- Neem de tijd om je aandacht te richten op je lichaam. Voel hoe je lichaam gedragen wordt door de grond. Neem waar dat je lichaam subtiel ritmisch beweegt door de beweging van je adem.
- Waar in je lichaam is het rustig en stabiel? Wil je hier dichterbij zijn? Laat hier een hand naar toe gaan. Wat neem je hier waar? Welke details vallen je op? Welk gevoel of gemoedstoestand ontdek je hier? Wat zou je willen doen? Welk verhaal vertelt deze plek aan jou?
- Richt nu je aandacht op het gevoel van levendigheid in je lichaam. Waar voel je die duidelijk? Wil je hier dichterbij zijn? Of juist afstand houden? Als het goed voelt laat je andere hand dan naar de plek gaan van levendigheid in je lichaam. Welk gevoel hoort hierbij? Welk gebaar of welke actie zou je hieraan verbinden? Welk verhaal zou deze plek aan jou kunnen vertellen?
- Jouw twee handen rusten nu op twee veiligheidsankers. Je kunt je handen ook weer terug naar je schoot brengen. Maar ook weer naar de plekken toebrengen mocht je de beleving van kalmte of levendigheid in het vervolg van de oefening nodig hebben.
- Herinner je nu een moment waarbij je voelde dat je geïrriteerd raakte, verontwaardigd of boos werd. Misschien bij een ruzie, of een moment waarin er te veel van je werd gevraagd of een moment van onbegrip of botheid.
- Hoe reageert je lichaam op deze herinnering? En waar in je lijf voel je dat? Welk gevoel hoor hierbij? Wat is je neiging om te doen? Welke verhalen duiken dan op?
- Keer terug naar je veiligheidsankers mocht je dit nodig hebben. Heb jij hier eerder het veiligheidsanker van rust en kalmte nodig? Of eerder het veiligheidsanker van levendigheid?
- Herinner je nu een moment waarbij je je de behoefte had om je af te sluiten. Een moment waarbij je weg wilde maar niet kon ontsnappen. Waarin je geen andere keuze had dan je af te sluiten en innerlijk weg te gaan. Hoe reageert je lichaam hierop? Waar voel je je lichaam reageren? Trekt er iets samen? Of verdwijnt er iets? Of ontstaat er onverschilligheid of desinteresse? Wat zie je dan, wat hoor je dan, welke gemoedstoestand en gedachten volgen dan? Welk verhaal ben je geneigd te vertellen?
- Keer terug naar een van de eerste twee ervaringen van veilige neuroceptie: stabiliteit en rust of prettige levendigheid. Hoe is het om hiernaartoe terug te keren? Hoe is het om nu je handen hier opnieuw naar toe te brengen en uit te rusten na jouw reis door het landschap van neuroceptie?
Deze blog hoort bij de cyclus van zeven neuro-sensitieve meditaties die de Academie voor Open Bewustzijn aanbiedt in het najaar van 2023.
Kijk hier in de agenda naar ons aanbod.
