Als we met mindfulness oefenen dan is een van de basisoefeningen een bodyscan. We leren dat we onze aandacht welbewust kunnen richten. Daarnaast leren we aandacht te ontwikkelen voor lichaamswaarnemingen. Twee belangrijke basistools om bewustzijn te brengen in ons vermogen tot zelfregulatie.
De eerste wezenlijke boodschap is: ik ben niet overgeleverd aan de grillen van mijn aandacht, ik heb het talent mijn aandacht te richten. De tweede wezenlijke boodschap is: ik heb een lichaam, dat ik in detail kan voelen. We leren het landschap van ons lichaam kennen. En als ik dat doe met een open, vriendelijke en niet-oordelende houding, dan draagt dit bij aan het thuiskomen bij mezelf. We leren onszelf beter reguleren. Afname van stress en gevoelens van welzijn zijn vaak spontane gevolgen.

Mensen met een trauma-achtergrond hebben vaak een verstoorde relatie met het eigen lichaam. De niet-verwerkte trauma-ervaring zit in het lichaam. Dat voelt onprettig of verdoofd en wordt daarom liever vermeden. We leven in ons hoofd, om ons lichaam te vermijden. Dan kan een bodyscan een uitdaging zijn die te veel is, of zo onaantrekkelijk dat we er niet eens aan beginnen. Of de bodyscan kan ertoe leiden dat we het braaf doen maar eigenlijk constant wegvliegen met onze aandacht. We leven liever buiten ons lichaam.

Bij trauma-sensitieve mindfulness bieden we de bodyscan daarom aan met een iets ander perspectief. We vragen onze deelnemers het lichaam te beschouwen als een landschap. In dit ‘lichaamslandschap’ bestaan verschillende gebieden.
We nodigen allereerst onze deelnemers uit om aandacht te hebben voor datgene wat levendig voelt. We nodigen in een tweede stap mensen behoedzaam uit aandacht te hebben voor gevoelens die we liever vermijden. En tenslotte nodigen we mensen uit om aandacht te hebben voor delen in ons lichaam die niet goed te voelen zijn, verdoofd of zelfs afwezig lijken. Niet-oordelende en respectvolle aandacht voor deze drie soorten van gevoelens blijkt voor velen heilzaam te zijn en bovendien een mooie brug om weer wat meer bevriend te raken met ons ‘lichaamslandschap’.

Aandacht voor datgene wat levendig, prettig en okay is, helpt ons om op te merken dat ondanks allerlei stress ook altijd iets goeds te vinden is in het lichaam. Het gaat hierbij om het leren opmerken van hele gewone dingen, zoals ergens warmte voelen, of voelen dat de adem vanzelf komt en gaat. Voelen of er een stroming is of een tinteling, een beweging of verbinding met de rest van het lichaam. Voor mensen met veel stress is dat vaak een hele eyeopener. Mijn lijf is ook een bron van goedheid. Een goedheid, die wij niet maken maar die er blijkt te zijn, als we onze opmerkzaamheid hierop richten.

Vanuit de verankering in wat levendig en betrouwbaar voelt richten we onze aandacht op het waarnemen van gebieden die we soms vermijden. Door de verankering in goedheid bij de eerste stap is dit een uitdaging die de meesten aankunnen.

Hoe manifesteren zich deze gebieden?  Het zijn meestal delen in ons lijf die zich enigszins afgescheiden gedragen. Ze zijn vaak gespannen of drukkend, of onprettig zwaar of niet zo in contact met de rest van ons lichaam. Ze voelen in vele gevallen als heet en als te veel. Maar het kunnen ook prettige gevoelens zijn die we op de een of andere manier niet waarderen, onwennig vinden of zelfs wantrouwen. We worden hier uitgenodigd om ook deze gebieden te erkennen, onze vermijding niet als fout of slecht te zien, maar als een intelligente reactie uit het verleden, die ons heeft geholpen ons leven te managen.

Tenslotte zijn er ook delen in ons lichaamslandschap waar we met onze bewuste aandacht niet zomaar bij kunnen.  We hebben er simpelweg geen toegang toe. Ze zijn er nog, maar we kunnen ze niet voelen, of hebben amper een vermoeden dat ze bestaan en wat ze voor ons doen. Ze manifesteren zich soms door kou, starheid of onbeweeglijkheid. Deze niet-voel-gebieden komen veel vaker voor dan we denken. Ze ontstaan doordat we ergens in ons verleden niet welwillend ontvangen of gespiegeld werden. Ze verbergen vaak gevoelens van eenzaamheid en verlatenheid. Ze kunnen ook ontstaan doordat we flinke grensoverschrijdingen hebben moeten ondergaan zoals bij seksueel misbruik of het ondergaan van geweld. Niet-voelen is dan een intelligente oplossing als we geen mogelijkheid hebben deze grensoverschrijding te stoppen. Ook hier is het heel belangrijk dat we het niet-voelen met respect en begrip bejegenen. Zonder begrip voor de noodzaak van niet-voelen zouden we onszelf kunnen afkeuren, onszelf beschuldigen niet ons best te doen, of onszelf als incompetent beschouwen. Hier is dus een extra portie vriendelijkheid en compassie nodig. Ook helpt een stukje educatie, hoe niet-voelen in ons leven kan ontstaan door een lastig verleden.

De volgende bodyscan is geïnspireerd door de huidige (trauma)kennis over gezondheid en veilige stressregulatie via ons lichaam. Door je aandacht te richten op de drie boven beschreven toestanden ontwikkelen we innerlijke precisie over deze toestanden. We leren respect en begrip te ontwikkelen voor vermijding en niet-voelen. We leren ook eerste stappen te zetten om het leven achter vermijding en achter niet-voelen behoedzaam te ontdekken.