Wij mensen kunnen alleen tot bloei komen als we door anderen liefdevol gezien en ondersteund worden. Het is een zegen als we die ondersteuning krijgen en een bron van lijden als het ons wordt onthouden. Afhankelijk van wat we als kind vele malen hebben ervaren ontwikkelen we een sociaal verwachtingspatroon. Je zou het een sociale automatische piloot kunnen noemen, die voorgeprogrammeerd is om een bepaalde verwachting te hebben over de ander, de familie, de cultuur. Als we nu mindfulness in onze relaties brengen worden we ons bewust welke automatische sociale krachten hier werkzaam zijn. Maar tegelijkertijd krijgen we de kans te weten te komen hoe we kunnen bijdragen aan het ontginnen van elkaars natuurlijke rijkdom. Hoe doen we dat?

De houding van open, vriendelijke en onbevooroordeelde aandacht – de basishouding van mindfulness – doet ook in relaties wonderen. Net als bij de individuele mindfulness-beoefening ontdekken we onze automatische piloot, maar nu in de vorm van onze sociaal aangeleerde verwachtingen. En net als in de individuele beoefening nodigen we ons uit open en vriendelijk het onverwachte te ontdekken. Door onze niet-sturende en open betrokkenheid creëren we een bedding waarin we elkaar open kunnen ontmoeten. We komen mét en door elkaar in beweging. Het vraagt van ons de eigen verwachtingen en veronderstellingen los te laten en te vertrouwen op de unieke intelligentie die in mij, in de ander en in ons samen werkzaam is. De basishouding van mindfulness is op die manier al vruchtbaar.

Maar de beoefening van mindfulness in relaties heeft nog iets meer nodig om het mogelijk te maken elkaars natuurlijke rijkdom en intelligentie tot bloei te brengen. Hier is het van extra belang dat we ons bij elkaar veilig voelen, zodat we met elkaar dit avontuur aan kunnen gaan. Alleen in een bedding van veiligheid en vertrouwen zijn we in staat het spannende terrein van onze relaties te exploreren. We moeten ons dus afvragen: wat draagt ertoe bij, dat ik de ander als veilig ervaar? Wat draagt ertoe bij dat de ander míj als veilig kan ervaren?

Een van de eerste veiligheidsankers die we elkaar kunnen bieden is de uitnodiging tot stoppen en vertragen. Wat bedoel ik hiermee?
Mindful in relaties zijn, dan denken we gauw aan een samenzijn waarbij we mindful spreken en luisteren. Maar hier is enige behoedzaamheid geboden. Het echte spreken en luisteren begint namelijk in het onzichtbare, of beter: in het onhoorbare. Het begint bij stoppen je drukke meningen, verwachtingen en gedachten achterna te lopen.  Het begint bij het landen in jezelf, het begint bij een luisterende houding waarin je waarneming langzaamaan fijn genoeg wordt om het wonder van jezelf, de ander en jullie samenzijn te verkennen. Om de subtiliteit van het wonder dat we zijn op te merken moeten we allereerst onszelf een pauze gunnen, waarin we kunnen vertragen.

Als we dan vertragen merken we op, dat er van alles speelt. Een ander ontmoeten is spannend. Het doet iets met ons autonome zenuwstelsel dat oplettend de ander screent op veiligheid of onveiligheid. Dat is een biologisch gegeven dat vooral in werking treedt als we ons aan een nieuwe uitdaging wagen. Als we nu de eerste stap zetten om mindfulness in onze relaties toe te passen ontmoeten we in eerste instantie de verwachting over de ander. De verwachting over de ander is een door onze geschiedenis geprogrammeerd spanningspatroon, dat voor de een tamelijk veilig voelt maar voor een ander misschien mild tot extreem onveilig. Hiervoor zijn we trouwens niet verantwoordelijk. Het is een automatische reactie die geprogrammeerd is door onze geschiedenis en diep verankerd in ons autonome zenuwstelsel.

Als we ons nu met opmerkzaamheid naar elkaar toewenden, gebeurt er dus van alles. Dat kunnen we alleen opmerken als we vertragen en stiltes uitnodigen. Stiltes, waarin deze processen de ruimte krijgen om aan het licht te komen. Stiltes, die ons helpen onze verwachtingspatronen te onderscheiden van wat er werkelijk gebeurt. Ook hier hebben we weer veel aan onze mindfulness-beoefening. We kunnen ons namelijk uitnodigen om ons lichaam te voelen en te ademen. We spreken even nog niet. We zijn stil zodat er ruimte kan ontstaan waarin we subtieler kunnen luisteren naar de wonderlijke processen die in het mindful samenzijn aan het licht komen. In het stil bij elkaar zijn ontstaat er ruimte. We merken dat er een gezamenlijke sensitieve ruimte ontstaat waarin ons wij-zintuig langzaam tot bewustzijn kan komen. Een sensitieve wij-ruimte die anders is dan onze bewuste en onbewuste sociale verwachtingen. Door in stilte bij deze processen aanwezig te zijn creëren we een tweede veiligheidsanker.

Een van onze onbewuste verwachtingen is, dat we ons naar de ander toe moeten bewegen, willen we in relatie zijn. Dat doen we met onze zintuigen, en soms ook letterlijk met onze lichaamshouding. Onze energie verplaatst zich naar de ander en ‘vergeet’ onze eigen plek.  Bij mindfulness in relaties leren we dit helemaal om te draaien. Terwijl we gevoelig worden voor onze gezamenlijke relatie-ruimte worden we uitgenodigd om met onze aandacht naar de achterkant van ons lichaam te gaan en daar te rusten in de rugkant van ons lijf. We worden bovendien uitgenodigd om onze ruimte van aandacht groot en wijd te maken. Precies zo groot en zo wijd dat het voor ons gemakkelijk en natuurlijk voelt. Ook dit blijkt bij te dragen aan een gevoel samen in een veilige bedding te zijn. Het is wonderlijk, wat er dan gebeurt.

Als laatste worden we uitgenodigd om in ons samenzijn een innerlijke houding aan te nemen, die ook weer gelijkenissen vertoont met de basishouding van mindfulness. We worden uitgenodigd niets te willen bereiken, niet bij onszelf, niet bij de ander. We worden uitgenodigd naar niets te streven in het samenzijn, zonder enige bedoeling te zijn en te vertrouwen op wat er opkomt. We worden uitgenodigd tot een open niet-weten, we worden uitgenodigd in ons samenzijn het onverwachte te ontmoeten.  We gaan hier een experiment aan waarbij we onze sociale verwachtingen erkennen en laten voor wat ze zijn, zodat het wonder van het nog-niet-gekende-wij ons kan bereiken.