Je bekijkt nu De drie dimensies van het ‘Wij’

De drie dimensies van het ‘Wij’

Blog 8 in de serie Mindfulness in Relaties

Meditatief bewustzijn ontwikkelen terwijl we in relatie zijn met anderen opent nieuwe dimensies van samenzijn. We ontdekken onze relationele ruimte – ons wij-zintuig – en ervaren hoe we kunnen opbloeien als we vriendelijke, open en niet oordelende aandacht aan elkaar schenken. Toch is dit geen vanzelfsprekend proces. Want onze sociale gewoontepatronen – je zou ze als een sociale automatische piloot kunnen beschouwen – zijn sterke krachten, waarbij we gemakkelijk ons meditatief bewustzijn verliezen of vergeten. We zijn nu eenmaal sociale dieren omdat onze instinctieve natuur ons wil doen geloven dat dingen en mensen daarbuiten ons geluk of ongeluk bepalen. Daarom zijn we met onze aandacht buiten onszelf, dáár. We hebben hier te maken met sterke evolutionaire krachten die zich bij ons uiten in hoop en vrees, in sociale verwachtingen én sociale angsten. Het is goed om dit te weten, willen we een veilig pad bewandelen waarin we onze relationele ruimte leren verkennen.

Sociale angsten, sociale verwachtingen

De beoefening van mindfulness kan ons helpen onze sociale verwachtingen en sociale angsten op te merken, te accepteren en met mildheid te bejegenen.  Ze mogen er zijn en worden erkend. We herkennen ze als conditioneringen die spanningen in het lichaam oproepen en ons in contact brengen met moeilijke gevoelens. We merken dat we ervan kunnen leren. Als beoefenaars van mindfulness zijn we in staat om onze sociale ‘automatische piloot’ niet te vermijden maar met mildheid en moed te bejegenen en te onderzoeken. (zie ook de blogs over mindful luisteren en mindful spreken.)

Vertrouwen en veiligheid uitnodigen

Maar het is één zaak om dit in je eentje in je meditatie te observeren. Het is een hele andere uitdaging als we hiermee voor de dag komen terwijl we mindful naar elkaar luisteren en mindful met elkaar spreken. Hier hebben we iets extra’s nodig. We moeten leren hoe we het instinctieve sociale deel in ons begeleiden naar een veilige staat. Dan pas kunnen we beginnen aan een veilige gezamenlijke exploratie. Daarom is het goed om te weten hoe ons sociale veiligheidssysteem functioneert. Dit veiligheidssysteem is de basis van ons relationele zintuig – ons autonome zenuwstelsel. Het autonome zenuwstelsel bestaat daarbij niet uit één stelsel maar uit drie fijnzinnig met elkaar samenwerkende systemen.

De drie dimensies van ons wij-zintuig

Als sociale wezens kennen we drie fundamentele behoeften:

– De behoefte aan fysieke veiligheid,

– het zoeken naar voldoening en

– de behoefte om erbij te horen.

Dit komt overeen met de drie lagen in ons autonome zenuwstelsel. Het autonome zenuwstelsel scant constant op condities die ons doen overleven. Het scant op veiligheid en onveiligheid. Het oudste systeem – de dorsale vagus –  geeft ons bij ontspanning het gevoel van fysieke veiligheid. Het tweede systeem – de sympathicus –  geeft bij gezond functioneren het gevoel van voldoening.  En het evolutionair jongste zenuwsysteem –  de ventrale vagus – communiceert bij veiligheid dat we erbij horen, ertoe doen, gezien en geliefd worden. (lees in deze blog er meer over). Zijn deze drie systemen in balans en staan ze ‘op veilig’ dan ervaren we gemak, plezier en vertrouwen in het samenzijn met anderen. Het is als het ware het fundament dat nodig is willen we de vruchten plukken van onze relationele rijkdom.

Een lerend veld van samenzijn

Het bijzondere is dat ons autonome zenuwstelsel weliswaar instinctief reageert en – de naam zegt het al – autonoom is, maar dat we tot op zekere hoogte wél invloed kunnen uitoefenen op het veranderen van onze instinctieve programmering. Het is mogelijk een actieve bijdrage te leveren om onszelf, de ander en ons samenzijn in de veilige modus te brengen. We kunnen ons autonome zenuwstelsel op veilig zetten, maar we moeten wel weten hoe. En als dat lukt, dan ontvouwt zich een wonderlijk geschenk. Tussen ons ontstaat een gezamenlijk lerende  en met elkaar resonerende ruimte, waarin onze verschillen het geheel verrijken. Zo’n samenzijn heeft dezelfde rijkdom als een diepgaand gesprek tussen vrienden.

Oefening

In de volgende oefening leer je je autonome zenuwstelsel op veilig te zetten. Zo kun je zelf ontdekken welke bijdrage dat levert aan een samenzijn, waarin gemak, plezier en vertrouwen van nature opbloeien.

Veilig – voldaan – verbonden

Ga met je partner op een rustige plek zitten. Spreek met elkaar af wie als eerste de rol heeft van de luisteraar.

Neem de tijd om de goede afstand en hoek tot elkaar te bepalen. Vertrouw daarbij op de natuurlijke sensitiviteit van je lichaam. Welke afstand is te ver weg, of juist te dichtbij? Wanneer is het precies goed? Wil je tegenover elkaar zitten, of enigszins naast elkaar?

Heeft ieder van jullie een goede plek gevonden? Geef dan nu eerst aandacht aan de sensaties in je lijf en het bewegen van je adem.

Neem dan de tijd om jullie gezamenlijke ruimte van aanwezigheid op te merken. Jullie wij-zintuig wordt wakker en bewust.

Je partner wordt nu uitgenodigd 3 minuten te spreken door steeds weer de volgende zin te gebruiken:

Ik voel me veilig, als…

Als spreker mag jij jezelf de tijd gunnen om naar de woorden te luisteren die er op willen komen om de zin af te maken. Gun jezelf tijd. Stiltes zijn vaak een belangrijk onderdeel bij de verkenning van het thema. Als mindfulness-beoefenaar kun je natuurlijk hier ook weer aandacht geven aan hoe je lijf reageert en hoe je stemming mogelijk verandert.

Als luisteraar ben jij open voor de aanwezigheid van je partner. Neem de sfeer waar die er in jou is in resonantie op jullie samenzijn. Merk op hoe jij reageert op fijne of ongemakkelijke elementen in het onderzoek van je partner. Kun je present blijven? Blijf contact houden met je eigen lichaamsgevoel. Breng je concentratie steeds weer terug naar een open en ontvankelijk luisteren.

Wissel dan van rol.

Na drie minuten ga je door naar de volgende verkenning. De spreker wordt nu uitgenodigd met de volgende zin te beginnen:

Ik voel me tevreden, als…

Neem als spreker na elk antwoord de tijd om te voelen hoe dit in je lichaam voelt, dat je gemoedstoestand wellicht verandert en wat je voelt resoneren in jullie sensitieve ruimte van samenzijn.
Wissel na drie minuten weer van rol.

Ga nu door met het derde onderzoek. De spreker wordt nu uitgenodigd de volgende zin af te maken:

Ik voel me verbonden als…

Neem als spreker weer de tijd om te voelen hoe je lichaam op dit onderzoek reageert, hoe je gemoedstoestand wellicht beïnvloed wordt en wat er gebeurt in jullie sensitieve ruimte van samenzijn.
Wissel na drie minuten weer van rol.

Rond af door met elkaar uit te wisselen wat dit spreken en luisteren met je doet.

Hoe is het voor jezelf?

Hoe neem je de ander waar?

En wat neem je waar in jullie gezamenlijke ruimte, de wij-ruimte?

Welke sfeer is er ontstaan door dit onderzoek?

Heeft deze oefening bijgedragen aan een gevoel van veiligheid, tevredenheid en verbondenheid?

En zo ja, hoe voelt dat in je lichaam?

Nieuwsgierig naar het vervolg? Ga dan naar blog 9 met het thema ‘De relatie-bevrijder’

De Academie voor Open Bewustzijn verzorgt sinds 2010 opleidingen, workshops en trainingen op het gebied van mindfulness en communicatie. We zetten ons in voor vredesonderwijs en maatschappelijke vernieuwing in allerlei vormen. Klik hier en lees meer over ons aanbod.