Een van de grootste uitdagingen in onze relaties is het omgaan met een mens die niet goed in zijn vel zit. De ander is misschien boos, niet goed afgestemd, bejegend ons grof of wil niet meer met ons praten. We hebben wellicht onterechte kritiek, veroordeling of onbegrip te verwerken. Het is een hoge kunst om dan niet in de stress te schieten. De verleiding is groot om ook zelf verontwaardigd en defensief te reageren of ons beledigd terug te trekken. Samen komen we op die manier in een negatieve spiraal.
Hoe kunnen we deze negatieve spiraal doorbreken? En is het mogelijk om dit een halt toe te roepen? Is het zelfs mogelijk samen in een ‘positieve spiraal’ te komen?

Het antwoord is ‘Ja’. Maar hiervoor moeten we eerst goed leren begrijpen waarom het zo gemakkelijk de verkeerde kant opgaat.

De reden hiervan is dat een deel van ons brein heel gemakkelijk in de onveilige modus terecht komt, zodra we iets als sociaal afwijzend ervaren. Ons emotionele brein – het limbische systeem – reageert. De amygdalae zijn hierbij bepalend. Het zijn twee kleine amandelvormige onderdelen binnen het limbische systeem die de functie hebben gevaar te detecteren. Het zijn een soort brandmelders in onze hersenen. De amygdalae maken hierbij geen onderscheid tussen fysieke levensbedreiging of sociale onveiligheid. Het gevolg is dat we een relatief eenvoudig meningsverschil onbewust als levensbedreigend ervaren.

We kunnen dan wel bedenken, “…ach, de ander heeft misschien slecht geslapen”, maar intussen klopt ons hart nog steeds razendsnel en kunnen we het niet nalaten innerlijk te mopperen. Door onze hogere functies in ons brein kunnen we weliswaar onze stressreacties tijdelijk onderdrukken, maar onze instinctieve grondtoon zorgt ervoor dat we geruststellende redeneringen of goede argumenten niet kunnen ‘voelen’.
Als ‘verstandige’ en ‘rationele’ mensen willen we dit graag ontkennen. We denken de baas te zijn over onze emoties. Maar onze instincten vormen nu eenmaal onze diepste laag in onze hersenen. Onze instincten zullen daarom onze meer verfijnde functies van de neocortex en de prefrontale cortex altijd in wezenlijke mate beïnvloeden.

De eerste stap is natuurlijk erkennen dat het zo werkt. De tweede stap is de amygdalae weer in de veilige modus te zetten. Dat is makkelijker dan je zou denken. We kunnen immers met behulp van onze mindfulness vaardigheden het instinctieve brein snel en eenvoudig weer ‘resetten’. Hoe gaat dat precies in zijn werk?

Voel de zwaarte in je lichaam.
Geef aandacht aan je adem.
Merk op dat er ruimte is om je heen.
En denk aan een persoon die een glimlach op je gezicht weet te toveren.