Je bekijkt nu Mindfulness en de macht van onze gedachten

Mindfulness en de macht van onze gedachten

Gedachten hebben een vreemde macht: ze kunnen ons ver weg brengen van de realiteit. Dat heeft een prachtige kant. We kunnen namelijk iets verzinnen wat helemaal niet bestaat: we kunnen dromen, ontwerpen, plannen en fantaseren. Onze gedachten zijn dan een eerste stap naar een daadwerkelijke realisatie. Maar natuurlijk heeft dit vermogen ook een schaduwkant: ten eerste kunnen we ons ook negatieve zaken voorstellen – wat onze criticus ook geregeld doet –  en ten tweede kunnen we met onze mentale activiteit compleet de relatie met de realiteit verliezen. En dat is prima, als het kort duurt, maar kan tot rampen leiden zoals burn-out of depressie als we dit niet weten te stoppen. Om mentaal gezond te kunnen functioneren hebben we daarom ook contact met onze gevoelens en ons lichaam nodig.

Wat heeft mindfulness hier te bieden?

Mindfulness helpt ons verschillende dimensies van ons bewustzijn op te merken en te integreren: onze lichamelijke en zintuiglijke ervaringen, onze emoties én ons denken. Als alle drie dimensies goed met elkaar samenwerken en geïntegreerd zijn, dan zijn we veerkrachtig en in balans.
Hoe kunnen we nu ons denken natuurlijk aan laten sluiten op de twee andere dimensies van ons bewustzijn: onze emoties en onze lichamelijke gewaarwordingen?

Een verrassende benadering

Bij het opmerken van onze mentale activiteit leren we bij mindfulness iets opmerkelijks: niet de inhoud van onze gedachten staat centraal maar we worden uitgenodigd op de werking van onze gedachten te letten. Helpen de gedachten ons? Of blokkeren ze ons? Zijn ze helder of zaaien ze verwarring? Maken ze ons open of juist afwerend of gesloten? We leren te observeren wat voor een functie zo’n gedachte heeft. Dragen onze gedachten bij aan vrijheid en geluk? Zijn ze heilzaam of onheilzaam? Dat is de kern van het onderzoek!

Stressvolle gedachten

Zoals we allemaal weten is vooral bij stressvolle gedachten de verleiding groot ons denkend uit de stress te willen bevrijden. Dat heet piekeren. Het levert – zoals inmiddels veel onderzoek aantoont – alleen maar meer stress op. Het is simpelweg niet effectief.

Dit is niet moeilijk om te begrijpen, maar breng het maar in de praktijk. Het vraagt heel wat meditatie-vaardigheid ons niet denkend uit de stress te willen redden. Onze criticus met zijn oordelend denken lijkt niet zomaar door een goed argument gestopt te kunnen worden.

Slecht nieuws

Daarbij komt ook nog dat onze gedachten –  in de vorm van overtuigingen, meningen en aannames –  de neiging hebben verwarring te zaaien. Met goede argumenten, zonder blikken of blozen, verkopen ze ons groen voor rood. Ons denken wil ons vaak verleiden tot de strijd of iets waar of onwaar is. Het is door al die argumenten en gedachtencontructen vaak niet duidelijk of onze mind in een open staat verkeerd of in een reactie gevangen zit.
Maar wat kunnen we dan wel doen? Welk alternatief hebben we als we ons niet door de inhoud van onze gedachten willen laten verleiden tot nog meer redeneren, piekeren of bedenken?

Het alternatief

Hier het goede nieuws: ons lijf weet het trefzeker! Ons lijf is niet in staat tot twijfelen. Onze lichaamssignalen zijn heldere en eenduidige boodschappers. Het alternatief is het opmerken van onze lichamelijke reactie n.a.v. een bepaalde gedachte.

Bij de training in het opmerken van ons denken worden we daarom uitgenodigd actief te navigeren naar de lichamelijke basis van een gedachte. Via het waarnemen van onze emoties leren we aandacht te schenken met welke lichamelijk reactie die emotie gepaard gaat. Sluit ons systeem zich af? Trekt het samen? Is er fragmentatie? Of is het open en breidt het zich uit, wordt het ruimer? Is er integratie?

Praktisch

Middels de volgende oefening kom je de trucendoors van je denken op het spoor en leer je in een veilige setting je patronen van afsluiten en je mogelijkheid tot openheid verkennen. Je leert in korte tijd helder te krijgen wat de sfeer is van een gedachte: gesloten (G) of open (O). Zo krijgen we tools in handen onze stressvolle gedachtenwereld heel anders te benaderen.

Meditatieoefening GO

  • Ga gemakkelijk zitten en adem een paar keer diep in en uit. Neem de tijd om de stroom van je adem te voelen.
  • Merk op dat je lichaam gedragen wordt door de aarde en dat de aarde betrouwbaar en stabiel is. Blijf hier 3 tot 5 ademhalingen bij stilstaan zodat je brein gelegenheid heeft de goede ervaring in neuronale structuren op te slaan.

Veranker je waarneming in deze ervaring. Neem hier gerust een aantal minuten de tijd voor.

Nu kun je veilig de volgende stap zetten:

  • Herinner je nu een moment van stress. Merk op hoe die stress voelt in je lijf.
  • Stel je voor dat je een gebaar of beweging kunt maken, die deze stress uitdrukt.
  • Maak dit gebaar…
  • Wat neem je waar in je lijf en energie? Wat valt je op?
  • Voelt het open en gemakkelijk of eerder  gesloten en gespannen?
  • Kom daarna weer gewoon zitten en adem een paar keer diep in en uit. Schud eventueel stijve of gespannen gevoelens in je lijf even los.
  • Herinner je nu een prettig moment. Een moment waarbij je je vrij, veilig en levendig voelde. Herinner je beelden, kleuren en sferen van deze prettige ervaring. Blijf hier drie tot 5 ademhalingen lang bij stil staan.
  • Merk op hoe deze herinnering je gevoel in je lijf verandert.
  • Als je dit gevoel zou kunnen uitdrukken in een gebaar of beweging, hoe zou dat gaan?
  • Maak dit gebaar en voel het in je lijf. Wat neem je waar?
  • Hoe is nu de sfeer van je aandacht? Open en ontspannen? Anders?
  • Herinner je nu het gebaar van de meer gesloten aandacht. Hoe is het als je de stress van de gesloten aandacht kunt waarnemen vanuit de ruimte van je open en ontspannen aandacht?
  • Ga nu mediteren. Observeer daarbij of je aandacht meer open of meer gesloten is. Wees benieuwd naar beide condities. Beide brengen waardevolle informatie.
  • Maak eventueel in je meditatie gebaren, die horen bij de sfeer van aandacht waarin je je bevindt.
  • Mediteer zo 10-15 minuten. Wat valt je op?
 

Deze blog sluit goed aan op les 6 van een MBSR of MBCT-training.

Onze mind – de wereld van ons denken van onze neocortex – vormt het derde gebied van aandachttraining in de Satipatthana Soetra. Wil je meer weten over de vier gebieden van aandacht volgens de boeddhistische psychologie? Lees dan deze blog.

Nascholing voor de mindful professional

Ben jij mindfulness-trainer en wil je meer weten over breinkennis en hoe je die kunt inzetten in je werk? Kom dan naar de masterclass mindfulness, neurowetenschap en de polyvagaaltheorie.
Vanaf 2020 biedt de Academie een intensieve nascholing aan voor de mindful professional op het gebied van neurowetenschap, boeddhistische psychologie en mindful communiceren. Meer weten? Lees dan hier verder!