Blog 2 in de serie MIndfulness in Relaties
Als we mediteren dan worden we uitgenodigd ons lichaam, onze emoties en onze gedachtewereld op te merken. We geven op die manier systematisch aandacht aan hoe ons bewustzijn tot stand komt door het functioneren van deze drie dimensies. Maar daarnaast bestaan er nog andere dimensies. Één ervan is ons vermogen om onze relaties te voelen, te ervaren en onze verbondenheid te beleven. Ik noem dit ons wij-zintuig.
Besloten Systeem?
Vanuit de indeling die wij in een mindfulness-training gebruiken (lichaam, emoties, gedachten) beschouwen we ons bewustzijn als een eigen, enigszins besloten systeem, dat uit een aantal componenten bestaat. Maar hoe is dit systeem zo gegroeid? Is dit uit zichzelf, onafhankelijk van de wereld om ons heen tot stand gekomen?
Nee, natuurlijk niet. Onze innerlijke belevingen – bewust of onbewust – worden diep beïnvloed door de mentale, sociale en fysieke prikkels uit onze omgeving. Onze zintuigen en het daaraan gekoppelde bewustzijn zijn in die zin geen ik-zintuigen maar wij-zintuigen. Ons zintuigelijk bewustzijn komt tot stand in een dans van mij met de wereld. Hoe gaat dat in zijn werk?
Vorming van waarneming
Als we iets in onze omgeving waarnemen vormt zich in het brein een patroon, dat deze waarneming representeert: een neurale structuur van datgene wat we daarbuiten waarnemen. Er ontstaan neuronale banen in ons brein die geuren, geluiden, smaken, tastervaringen, licht en kleur representeren. Er ontstaan neurale structuren in ons brein die emoties en waardeoordelen uit onze omgeving representeren. Er ontstaan neurale structuren die alle terugkerende patronen in ons leven representeren. Daarom ontstaan er ook neurale patronen in ons brein van onze relaties. Onze innerlijke ervaringen spiegelen op die manier de uiterlijke realiteit in al zijn facetten. Je zou dus kunnen zeggen: de wereld om ons heen met alle relaties die we hebben zijn als neuronale patronen in onszelf aanwezig. De hele wereld zoals die in ons bewustzijn verschijnt inclusief de relaties die we hebben zijn een beleving IN onszelf.
Ons ik blijkt een wij te zijn
Ons eigen systeem, onze beleving van wie we zijn, ons gevoel van identiteit of ik, is dus diep beïnvloed door de ons omringende wereld. Door de ander, door het veld waarin we leven, door onze familie, de sociale omgeving, door onze cultuur en door de natuur. Het is eigenlijk een wij-beleving. We dragen het ‘wij’ en de wereld letterlijk in ons persoonlijk bewustzijn. De neurowetenschapper Daniel Siegel beschouwt daarom ons vermogen om onze relaties in onszelf op te merken als een extra dimensie binnen onze waarneming. Wij bezitten een relatie-zintuig, een wij-zintuig.
Dit klinkt misschien wat abstract, maar dat is het niet. Het is een kwestie van wakker worden en beseffen dat dit een blinde vlek was. Onbewust functioneert ons wij-zintuig altijd, maar we waren niet gewend het op te merken. Wél kunnen we leren hiervan bewust te worden. In een mum van tijd worden onze wij-waarnemingen preciezer en sensitiever. Als je er eenmaal aan begint gaat een wereld voor je open!
Je kunt direct een eerste onderzoek doen door de volgende oefening:
Oefening: ons wij-zintuig ontdekken
Ga zitten en maak het je gemakkelijk. Laat je lichaamshouding rechtop en wakker zijn maar ook relaxt.
Voel dat je lichaam contact maakt met je zitplaats en laat je aandacht in deze gewaarwording rusten.
Voel ook dat de adem het lichaam innerlijk aanraakt en innerlijk beweegt. Neem hier enkele minuten de tijd voor.
Richt je nu op de dimensie van je lichamelijke sensaties van dit moment. Is er iets warm of koud? Zwaar of licht, ruim of compact? Stromend of vast? Kun je het constateren, het begroeten en het verder precies zo laten als het zich voordoet?
Merk nu de dimensie van je stemming of emoties op: wat ervaar je als prettig, is er iets dat onprettig is, zijn er ook neutrale waarnemingen? Wees bereid het te constateren zonder naar iets te streven of iets te veranderen. Wees mild en vriendelijk als je geneigd bent iets vast te willen houden of iets weg te willen duwen. Merk het simpelweg op.
Merk nu de dimensie op van je denken. Is je mind druk of kalm? Bevolkt door vele gedachten of door een enkele? Is je mind open of eerder gesloten? Onrustig of eerder kalm? Ook hier: wees bereid het te constateren zonder naar iets te streven of iets te veranderen.
Wees je nu bewust van je vermogen om overzicht te houden over deze drie dimensies van je bewustzijn. Wees je ervan bewust hoe ze elkaar beïnvloeden. Wees je ook bewust ervan dat je vanuit overzicht een actieve component kunt inbrengen: vriendelijkheid, moed, nieuwsgierigheid, (zelf)compassie…
Onderzoek nu je wij-zintuig met de volgende visualisatie:
Stel je voor dat je naar een meditatie-avond gaat. Je bent heel vroeg en stapt als eerste de meditatieruimte binnen. Er is nog niemand in de ruimte. Je gaat zitten op een meditatieplek en sluit je ogen. Hoe voelt de ruimte om je heen? Wat neem je waar? Hoe ervaar je jezelf in de lege ruimte?
Stel je nu voor dat er andere mensen stil één voor één binnenkomen. Jij houdt je ogen gesloten. Je hoort misschien geluiden en merkt de aanwezigheid op van de mensen die binnenkomen. Je tast met je bewustzijn de ruimte af waarin nu allerlei mensen zijn. Je wordt je bewust van je wij-zintuig.
Hoe is het om je bewust te worden van de groep om je heen? Hoe is het om de wij-ruimte aandacht te geven? We brengen allemaal geschiedenis mee, wij-geschiedenis. Die kan prettig zijn of onprettig. Wie weet voel je je helemaal tevreden, terwijl je de wij-ruimte opmerkt. Wie weet ben je enigszins terughoudend, afhoudend of op je hoede? Wees bereid je wij-gevoeligheid te ontmoeten en te leren kennen, met vriendelijke precisie en een open mind.
Neem hier enkele minuten te tijd voor en noteer dan wat je opmerkt: __________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Wat is het verschil tussen jij alleen in de ruimte en jij samen met anderen, terwijl je bewust bent van jouw sensitiviteit die het ‘wij’ opmerkt?
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Voegen jouw ontdekkingen iets toe aan je waarneming? En zo ja, wat? __________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Ik ben benieuwd wat je ontdekt.
In de volgende blog zal ik verder vertellen over het wonderlijk vermogen relaties in onszelf waar te nemen: de wereld van onze spiegelneuronen. En wat mindful zijn hiermee te maken heeft.
Klik hier en lees blog 3 in de serie Mindfulness in Relaties
Boekentip 1
Daniel Siegel:
De mindful therapeut, een gids voor mindsight en neurale integratie
Boekentip 2
Daniel Siegel en Tina Payne Bryson:
Het hele brein het hele kind
Hoofdstuk 6 sluit goed aan bij deze blog
Nascholing voor de Mindful Professional
Ben jij een professional die met mindfulness werkt en wil je meer weten over breinkennis en hoe je die kunt inzetten in je werk?
Vanaf maart 2020 biedt de Academie een intensieve nascholing aan voor de mindful professional op het gebied van neurowetenschap, boeddhistische psychologie en mindful communiceren. Meer weten? Lees dan hier verder!